خاله تامارا

تامارا اسم یکی از خاله های من بود . اما ما ماکوئیها تامارا را ته ماره تلفظ می کنیم . این تماره خالای ما چندان زیبا نبود اما با هوش بود و از هوش خودش هم آنگونه که دلش میخواست استفاده می کرد . پدربزرگ مذهبی من دخترهایش را به مدرسه فرستاده بود تا خواندن و نوشتن و سرانجام قرآن را بیاموزند که بعد از درگذشت ایشان بر سر قبرشان یس و فاتحه بخوانند . مادرمن همیشه دعاگوی پدرش بود که مرد روشنفکر زمان خود بوده واز این بابت که در سایه او توانسته شش کلاس درس بخواند و حالا هم می تواند مجله و کتاب و ... بخواند خوشحال بود . اگرچه آرزوی بزرگش این بود که مثل سنبل خانم بنیادی ، معلم شود . به علت تعصب پدربزرگ نتوانسته بود به این آرزویش برسد ، اما باز دعاگوی پدربزرگ بود . از میان هفت دختر فقط یکی معلم شده بود . اما تماره خالا تا کلاس چهارم درس خوانده بود و خودش تعریف می کرد که برای این که دست از سرش بردارند وقتی پدرش صدایش می کرد تا فارسی را روخوانی کند به جای قوقولی قوقو واق واق می گفت و به جای ریز علی خواجوی زیرعلی خارجی می خواند . پدر را عصبانی می کرد و کتک هم می خورد ، سرانجام گفتند این دختر کودن است و به درد مدرسه رفتن نمی خورد در خانه بنشیند . این خاله غذاهائی می پخت که دادی داماغیندا قالیردی منظور آدم انگشتانش را هم می خورد . دختر خانه دار به تمام معنی بود . مردم در تعریف او می گفتند : قیز ائله بیل که هلاندیر .منظور بیش از اندازه زرنگ و با قابلیت و لیاقت است . آن زمانها که هنوز به شهر تبریز کوچ نکرده بودند خواستگاران فراوانی داشت و سر فرود نمی آورد .یوخاری باشدا یئر یوخویدو ، آشاغی باشدا ایله شمیردی یعنی طبقه پائین را نمی پسندید و طبقه بالا به خواستگاریش نمی آمد . مادرم می گفت که به یکی از خواستگارانش ایراد گرفته بود که کراوات به قیافه اش نمی آد و مرد بدون کراوات را هم نمی پسندد . بعد از کوچ پدربزرگ به تبریز ، در تبریز نیز خواستگاران خوبی داشت . یادم می آید مادر یکی از همسایه های کوچه بالائی تماره خالا را خیلی پسندیده بود . اما به علت این که پسرش ملا بود و خاله هم نمی خواست زن ملا شود در مقابل نصایح خاله های دیگر می گفت : شوهران شما با کت و شلوار و کراوات وارد مجلس شوند و شوهر من با عبا و عمامه ، خدا را خوش می آد ؟ اما مادر این ملا دست بردار نبود و خلاصه قرار شد یک روز آقا ملا به مجلس روضه مادرم بیاید و همدیگر را ببینند و اگر پسندیدند ببینیم چه می شود . روز موعود فرا رسید روز سوم شعبان و ولادت امام حسین علیه السلام بود و همه کنجکاو و منتظر ملا بودیم که یک باره ملا ، مرد جوان خوش قد و بالا از در حیاط خانه وارد شد . مردی بلند قد و چهار شانه با سیمائی زیبا و پسندیده ، که عمامه و عبایش لایق تنش بود . یک لحظه احساس کردم این همان ابوالفضل زیباروی رشید و پهلوان صحرای کربلاست . وقتی روی صندلی نشست و شروع به خطابه کرد صدای دلنشین و گیرایش مجذوب کننده بود . ما می گوئیم آتام قارداشیم اولسون یعنی به چشم پدر و برادر نگاه می کنم نظر شیطان به دور . بعد از سخنرانی و رفتن ملا ، دیگر تماره خالا سخن نگفت . برخلاف همیشه مسخره نکرد و ناسزا هم بار خواستگار و مادرش نکرد . بعد از رفتن میهمانان مهناز پرسید : پسندیدی ؟ من بلافاصله به جای خاله جواب دادم : که هم پسندید و هم یک دل نه بلکه صد دل عاشقش شد . به که چه مردی بود درست مثل ابوالفضل عاشورا . هنوز حرفم تمام نشده بود که سوزش گوش راستم را که به سختی می پیچید احساس کرده جیغ کوتاهی کشیدم و صدای خشن مادرم را که مگر نگفتم که دخترها به پسرها نگاه نمی کنند . ای مادر بی انصاف گؤزله باخارلار دای منظور خدا چشم داده برای تماشای زیبائیها ، من فقط اظهار نظر کردم . خاله خندید و گفت : نوش جانت . اما در جواب تو ، چون می دانم که او مرا نپسندید پس می گویم که من نپسندیدم و می خواهم همسرم کت شلوار و کراواتی باشد . خوب بچه که نبود از اولین نگاه و بی توجهی جوان فهمیده بود . بعد از یک ساعتی هم مادرش تلفن کرد و به مادرم خبر داد . یادش به خیر آن روز با مهنازچقدرخندیدیم و سر به سرش گذاشتیم . بالاخره یکی پیدا شده بود که دست رد بر سینه خاله زده بود
خاله ایراد گیر ما بس به این و آن عیب و ایراد گرفت که از سن ازدواجش گذشت و پدربزرگم سه دختر کوچکتر را شوهر داد و به حرف این و آن نیز که می گفتند باید اول دختر بزرگتر به خانه بخت برود بعد دختر کوچکتر توجهی نکرد . می گفت : اگر تماره این طور پیش برود صد سال سیاه هم شوهر نمی کند و او این اجازه را ندارد سد راه سه خواهر کوچکترش بشود
بعد از سپری شدن زمان دیگر از خواستگاران جوان خاله خبری نشد و حالا مردانی طالب ازدواج با او بودند که زنشان یا مرده و یا طلاق گرفته اند و چند بچه قد و نیم قد هم داشتند . یکی از خواستگاران که خیلی هم ثروتمند بود و سه بچه داشت و در عین حال از تماره خالا نیز خیلی خوشش آمده بود پافشاری به ازدواج می کرد او در اولین خواستگاری گفته بود که زنش سرطان گرفته در بستر بیماری است و خودش وصیت کرده تا قبل از مرگش مادر جدید بچه هایش را ببیند . تبریزیها بعد از خواستگاری کردن و پسندیدن دختر و پسر همدیگر را ، خانواده داماد آدرس خانه و محل کار داماد را به خانواده عروس می دهند تا آنها نیز به خانه آنها رفته و آنگونه که دلشان می خواهد تحقیق کنند . چنین رسمی در ماکو متداول نبود . چون آنجا شهرستان کوچکی بود و مردم تقریبن همدیگر را می شناختند . . خاله تماره و مادر و عمه و دو نفر از گیس سفیدان فامیل به خانه آنها رفتند طبق معمول من و مهناز کنجکاو بودیم که ببینیم نتیجه این دید و بازدید چه می شود بعد از برگشتن آنها ، پرسیدیم : یئدیغین ایچدیغین اؤزوون اولسون دئگینه ن توی نئجه توی دور یعنی آنچه که خوردی و نوشیدی نوش جانت ، تعریف کن از اوضاع جشن . خوب در خانه آقا داماد چه خبر بود ؟ خوب بگو دیگر چه بود و چه نبود ؟ در جوابمان گفت : در آن خانه همه چیز بود و خدا نبود . چقدر بیرحمی می طلبد زنی در بستر بیماری باشد و مردش در تدارک لذتی جدید
مادرم می گفت کار درستی نکردند که تماره را به اتاقی که بیمار در آن بستری بود بردند گویا اتاق خوابشان بود . این وحشتناک است . یعنی بیمار زود بمیر که من دارم می آیم . نمیدانم این وضع را چگونه توصیف کنم . به خود آن زن هم گفتند که شوهرش این دختر را پسندیده است . هر چند او اجازه ازدواج به شوهرش در قید حیات داده باشد که من چنین تصوری نکردم . اما برخورد این خانواده را خوب ندیدم . اگر خاله تان نه بگوید این بار حق دارد . خوب چه عجب که یک بار هم که شده حق به این خاله بیچاره ما دادند . وقتی خاله جواب رد به این خواستگار پرو پا قرص خود داد ، من و مهناز دوباره سر بسرش گذاشتیم و شروع به خواندن ترانه ای که گوگوش و عارف خوانده اند کردیم و او خرسند بود از این که این بار به او حق داده اند .
...
قیزیم سنی یاشارا وئریئدیم من دخترم ترا به یاشار بدهم من
ایسته مم بابا جان ایسته مه م نمی خواهم بابا جان نمی خواهم
اونون آدی یاشار ، آلار منی بوشار اسم او یاشار ، مرا بگیرد طلاق می دهد
ایسته مه م باباجان ایسته مم نمی خواهم بابا جان نمی خواهم
قیزیم سنی علی یه وئریدیم من دخترم ترا به علی بدهم من
ایسته مه م باباجان ایسته مه م نمی خواهم بابا جان نمی خواهم
اونون ادی علی ائله ر منی دلی اسم او علی است ، مرا دیوانه می کند
ایسته مه م باباجان ایسته مم نمی خواهم بابا جان نمی خواهم
قیزیم سنی عمره وئرئیدیم من دخترم ترا به عمر بدهم من
ایسته مم باباجان ایسته مه م نمی خواهم بابا جان نمی خواهم
اونون آدی عمر آلار منی دووه ر اسم او عمر ، مرا می گیرد و می زند
ایسته مم باباجان ایسته مم نمی خواهم بابا جان نمی خواهم
...
یکی از خواستگاران خاله زنی حدود 65 ساله بود . او خاله ما را برای شوهر 42 ساله اش می خواست . می گفت وقتی چهل ساله بود با این پسر نوجوان 17 ساله شهرستانی که مستاجرشان بوده نامزد شده و قرارشان این بوده که او هزینه این پسر را تامین کند و پسر مرد او باشد و او بتواند در سایه این مرد صاحب فرزند و زندگی شود و حالا که مرد توانسته با تکیه بر اموال خاانم پیرش به مقام بالائی برسد . کؤینه یینین یاخاسی آغاریب یعنی زیر سرش بلند شده و زن جوان می خواهد . خاله گفت : پس تو هم مثل من پیر دختر بودی و شانس پیدا کردی . زن با قاه قاه خنده اش حرف او را تصدیق کرد . زن ماشالله دیلی آغزیندا دیش دورموردو منظور یک ریز حرف می زد که : اگر زن شوهر من بشوی من بیرون از خانه کار می کنم مخارج ترا تامین می کنم و شبها شوهرم مال توست . اما چون ما چهار فرزند داریم باید قول بدهی که بچه دار نشوی . خاله خنده بلندی سرداد و گفت : اوله ن واریدی سن کفنین به لییه سن ؟ یعنی چه کسی می میرد که تو هم بخواهی کفنش را نجس کنی زن حسابی برای شوهرت زن جدید می خواهی یا روسپی محرم ؟ من نه ن سنین سویوموز بیر آرخا گئتمه ز یعنی آب من و تو در یک جوی نمی رود . مناظره این دو رقیب در میان آن جمع شنیدنی بود . من و مهناز هم طبق معمول گوشه ای نشسته و تماشاگر این مناظره بودیم . من رو به مهناز کردم و آهسته گفتم : من اگر صد سال سیاه هم باشد برای شوهرم زن نمی گیرم . اگر هم اون بخواهد زن بگیرد می کشمش . اما این مهناز ما مثل اینکه میرتینین باشی یاریمیدی یعنی شوخیش گل کرده بود . برگشت و گفت : حالا نمیشود شما مرا برای شوهرتان انتخاب کنید ؟ تماره خالا که نخواست . حضار نگاهش کرده و خندیدند آخر حرف دختر شانزده ساله که نمیتواند جدی باشد . اما نگاه چپ مادرش موجب شد که او هم آهسته بگوید : دیدی دختر آنام منه آند ایچیب یعنی مادرم تنبیه ام خواهد کرد
می گویند : تا زمانی ناز کن که خریدار داشته باشد . وقتی می خواهی چیزی انتخاب کنی حد معمول را نگه دار . تماره خاله ما که از نظر لیاقت و کردار و سلیقه ، زبانزد همه بود . و به قول ماکوئیها که هلان بود . سرانجام به یکی جواب مثبت داد و ما می گوئیم سئچه سئچه سئچمه لییه دوشدو . یعنی وسواس نشان داد

خدا رحمتش کند که خیری از زندگی ندید