سال 2020

هوا سرد و تاریک و بارانی و روزها کوتاه و تیره و کسل کننده است. نه جرات و نه حوصلۀ بیرون رفتن دارم. به بیرون نرفتن و خانه ماندن و مهمانی ندادن ومهمانی نرفتن و هنگام دلتنگی و برای سرگرمی به پاساژ و بازار و پارک، نرفتن عادت کرده ام. از پنجره بیرون را تماشا می کنم. همسایۀ بغل دستی کلاه بر سر، اما بدون کت و پالتو، به طرف لانۀ پرندگان می رود تا برایشان دانه بریزد. کارش که تمام می شود، دوان دوان به خانه اش برمی گردد. دقایقی نمی گذرد که کلاغها دور و بر لانه پیدایشان می شود و با یک چشم برهم زدنی دانه ها را تمام کرده و دوباره پی کارشان می روند. آن همه کلاغ از کجا خبردار شدند؟ چگونه همدیگر را خبر کردند نمی دانم.
یادش به خیر سال گذشته باران که می بارید چتر برداشته و دور باغچه می چرخیدم. زیر باران و برف، برای خرید از خانه بیرون می رفتم. اما حالا چه؟ خود را تبرئه می کنم و می گویم:« من مسبب این تنبلی نیستم. همۀ گناهها به گردن این سالِ بدقدمِ 2020 است. تا سرو کله اش پیدا شد، بیماری و مرگ و سقوط هواپیما و انفجار و داغ برادر را با خود آورد. امان از این سال مرگ، سال سیاه، سال عجیب، سال فاجعه، سال مرگ و میر و مصیبت.
اوایل ژانویه چین گرفتار « کرونا» شد. « قاسم سلیمانی» ترور و کشته شد. هواپیمای اکرائینی که از مبدا تهران به سوی کیف به پرواز درآمده بود، با شلیک پدافند سپاه پاسداران سقوط کرده و همه مسافران و خدمه اش جان باختند.
کرونا با آن قد و قوارۀ میکروسکوپی اش، از مرز چین گذشت و دنیا را زیر و رو کرد. خانه نشینمان کرد. حسرت دیدار عزیزان و نزدیکان را بر دلمان گذاشت. با احتیاط از کنار هم گذشتیم. عزیزانِ مردم را کشت و برد و هنوز هم می برد و نمی دانیم کی سیراب و خسته می شود. انفجار بمب، بیروت را به خاک و خون کشید.
عزیزانمان را از دست دادیم. برادر بر سوگ برادر خون گریست. فرزندان در سوگ پدر و الی آخر.امروز خوشحالم که دارد می رود.
سال 2020 دارد کوله بارش را بسته و دارد می رود، به شرط بازنگشتن. از رفتن او خوشحالم بخصوص که  « دونالد ترامپ» را هم با خود می برد. اما از سال 2021 هم می ترسم و از خود می پرسم، او که دارد همراه « جو بایدن » می آید، چه آشی برایمان پخته؟ آیا اوضاع بهتراز این می شود یا بدتر؟ آخر ما ضرب المثلی دارد که می گوید:« اؤلسون او پیس کی یئرینه یاخجی سی گله جک  یا گلن گئدنی آرادیر / آنکه آمده آنقدر بدی می کند که می گویی رحمت به کفن دزد قدیمی » 
*
 http://gayagizi.com/blog

پیرزن و خانۀ سالمندان

هفتۀ پیش متوجّه شدم که چشمان جستجوگر و کاوشگرش با اضطراب و غمگین نظاره گرمان است. پرسیدم:«حال شما چند روزی است که طبیعی نیست. اتّفاقی افتاده؟ »
با تاسف فراوان جواب داد:« دارم کوچ می کنم.»
پرسیدم:« خیر باشد کجا؟ »
آهسته گفت:« به خانه سالمندان»
یکه خوردم. باورم نشد. چشم در چشمانش دوختم. خودش ادامه داد:« دیگر راستی راستی پیر شدم. نمی توانم خودم به تنهائی کارهایم را انجام دهم. بچه هایم دنبال نان می دوند. نوه هایم هم بزرگ شده اند. یکی دارد ازدواج می کند.   دیگری آماده سفر به برلین است. همین طوری یکی یکی دارند می روند. من هم شبها نمی توانم تنها بخوابم. می روم خانه سالمندان. یک اتاق بزرگ دونفری داده اند. با هم اتاقی ام دوست می شوم و حوصله ام سر نمی رود.« کمی مکث کرد و سپس ادامه داد:« می دانی دارم خودم را دلداری می دهم.چاره ای بجز رفتن ندارم. اینجا حوصله ام سر نمی رود. از خانۀ سالمندان خاطرۀ خوشی ندارم. پدرم را آنجا گذاشتیم و در تنهایی درگذشت. چاره ای نداشتیم. خانۀ سالمندان، یعنی برو داخل اتاقی بنشین و منتظر عزرائیل باش. کی نوبت می رسد؟ خدا می داند.»
خواستم حرفی بزنم که مجالم نداد:« نگر آنجا امکانات فراوانی دارد. آمفی تئاتر، ورزش و نرمش، رستوران، اتاق غذاخوری، غذای آماده، لباس و رختخواب تمیز و مرتب. بهتر از خانۀ خودم.اینها را می دانم. امّا خانۀ آدمی چیزی دیگری است.»
بعد از دقایقی از او خداحافظی کرده و در حالی که در خانه ام را باز می کردم، با خود زمزمه کردم:
اگر ایران بجز ویرانسرا نیست
من این ویرانسرا را دوسست دارم
«پژمان بختیاری»
امروز که برای بردن زباله ها بیرون رفتم ، آنیتا را دیدم. داشت با نایلون زباله از روبرو آمد. هر دو بعد از سلام و احوالپرسی چشم به پنجرۀ خانۀ پیرزن دوختیم. از یک جفت چشم کنجکاو خبری نبود. کارگرها داشتند خانه را رنگ می زدند تا مستاجری جدید بیاید.
آنیتا گفت:« دیشب خوشحال بودم که پیرزن رفت و از کنترل هایش راحت شدم. اما حالا دلم برای چشمان کنجکاوش برای پرحرفی هایش تنگ شده.»
گفتم:« خدا کند که همسایه ای بهتر از بیاید. از قدیم گفته اند گلن گئدنی آرادیر / آنکه می آید با کارهایش سبب می شود که دلت برای قبلی تنگ شود.»
زباله ها را در ظرف آشغال ریختیم و با هم به طرف ظرف کاغذپاره ها رفتیم. به قول آنیتا چند سالی است که به تعلیمات پیرزن عادت کرده ایم حیف است با رفتنش فراموش کنیم.
حیدربابا ننه قیزین گؤزلری
رخشنده نین شیرین – شیرین سؤزلری
تورکو دئدیم اوخوسونلار اؤزلری
بیلسینلر کی آدام گئدر آد قالار
یاخجی پیس دن آغیزدا بیر داد قالار
« استاد شهریار»

  

پیرزنِ کنجکاوِمحلۀ ما

 چند خانه آن طرف تر ، نزدیکی خانه مان پیرزنی زندگی می کند. او حدود پنج سالی است که هشتاد و دو سال دارد و به قول خودش کم کم دارد پیر می شود. هر وقت که می بینمش یاد گوذرچی محله قدیمی مان در راسته کوچه می افتم. گوذرچی پیرمردی بود که چماق بلند و قهوه ای رنگی بدست می گرفت و شب تا صبح در کوچه پس کوچه های خلوت شهر کشیک می داد. روزی درگذشت و مرحوم جایش را به پاسبان های کلانتری داد. اما یاد و خاطره اش در ذهن مان برای همیشه ماند.

پیرزن حساسیت عجیبی نسبت به زباله ها دارد. مثل مامور مخفی پشت پنجره اش می ایستد و بیرون را تماشا می کند. از خانه که بیرون می روی احساس می کنی یک جفت چشم پشت پنجره خانه روبرو کار گذاشته اند. هر دو سه روز یک بار که زباله ها را بیرون می برم، سر و کله اش پیدا می شود. با دقت نایلون را نگاه می کند و می پرسد:«  داخل زباله هایت شیشه خالی و کاغذ و روزنامه که نداری؟ »
جواب می دهم:« نه جدایشان کرده ام.»
لبخند رضایت بر لبهای رنگ پریده اش می نشیند و می گوید:« آه خیلی خوب یاد گرفته ای خیلی ها این حرفها سرشان نمی شود. »
می گویم:« خوب خیلی ها گناهی هم ندارند. اینجا فقط یک ظرف زباله هست و ما همه آشغالهایمان را اینجا می ریزیم.»
می گود:« خوب من که به همه، جای ظرف های زباله را نشان داده ام. چرا بجز شما و یکی دو نفر دیگر، هیچ کسی به خودش زحمت نمی دهد؟ این که درست نیست. کاغذها و شیشه های خالی باید در ظرف زباله مخصوص ریخته شوند تا بازیابی شان امکان پذیر باشد. می بینید ما که نبودیم دنیا بکر و دست نخورده بود. ما که وارد این دنیا شدیم همه چیز را به هم ریختیم. دنیا را کثیف می کنیم و به فکر جبران خرابکاری هایمان نیستیم.»
به سخنانش ادامه می دهد گله می کند. از دستها و پاهایش شکوه می کند که دیگر به فرمانش نیستند. از هفت بچه اش حرف می زند که هر کدام سرگرم کار و زندگی خودشان هستند و هر شب یکی از نوه هایش پیش او می آیند ونمی گذارند شب تنها بخوابد. در مورد دختر و پسر و نوه هایش خیلی می گوید. این کار روزانه اش است. من و بقیه همسایه ها گاهی می ایستیم و به حرفهایش گوش می کنیم. بعضی وقتها هم عذرخواهی می کنیم که دیرمان شده و باید به اتوبوس برسیم. تا حدودی اسم بچه ها و نوه هایش را یاد گرفته ایم.

با دلم نجوا می کنم:« راستی ای دلکم، فردا پس فردا که عصا از دستت می افتد، شبیه کدام یک از پیرزن های دور و برت می شوی؟» 

اریکا یا گون

 

اگزالیس Oxalis

 

ستاره کریسمس( بایرام اولدوزو)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هوا دارد سرد و سرد تر می شود و این زیبارویان زمستانی چشم نوازی می کنند.

گل ختمیِ ولایت خودمان

 

گل زیبای مارانتا

هاستا - دویو تره یی

رویا - امیل زولا

کرونا، سایه مرگ

صدای سرفه ها و تک سرفه های هفته گذشته ام، همسایه طبقه بالا را به وحشت انداخت. او که پیر زنی بسیار پرحرف و وقت گیر است و تا آدمی را دم در گیر می اندازد، به قول خودمان ( باجی باجین اؤلسون سؤز چوخ، واخ یوخ ) ول کن نیست. چند روزی با دیدن من، ( جن بسم الله گؤرن کیمی قاچیر ) پله ها را یکی دوتا کرده و به خانه اش پناه می برد. هفتاد و چند سال دارد و از مرگ می ترسد. زندگی را خیلی دوست دارد. حق هم دارد. پس از شصت و چند سال عمر، بازنشسته شده و دارد از زندگی لذت می برد. او نیز مثل من خانه را دوست دارد. از مرگ به شدت می ترسد. اما من که پس سرماخوردگی سخت توان خود را باز یافته ام، از مرگ نمی ترسم. حتی گاهی به مرگ و رفتن جان از بدن، فکر می کنم. چگونه به آسمان می روم؟ عالم برزخ چگونه است؟ و الی آخر. بله از مرگ نمی ترسم ، اما زندگی نعمت زیبائی است که خدا بخشیده و دوست دارم تا آنجائی که از دستم برمی آید، به افزایش عمرم کمک کنم. فرزندانم را، نوه هایم را ، سلامتی و زندگی ام را دوست دارم. دلم می خواهد هر روز برای هواخوری به بیرون بروم. در هوای بارانی و برفی قدم بزنم و لب رودخانه نشسته و بنویسم. اما اکنون کرونا از چین و ماچین راهی شده و خود را به سوی جهان رسانده و موجب وحشت و اضطراب و انتظار همه شده. با جثۀ میکروسکپی اش همه را به زانو درآورده است. رسما خانه نشین شده ایم. هرچه دقت و احتیاط کنیم بهتر است.
کتابی در دست می گیرم و رو به خدا می گویم:« خدایا عمر و زندگی همه دست توست. این جان فدای تو. اما به این زودی نمی خواهم بمیرم.»

از سر دلتنگی

گاهی اوقات دلم برای کودکی ام تنگ می شود. دلم می خواهد به سالها پیش برگردم. به دنیای کوچکی که بجز لی لی و توپ و طناب و بئش داش و قصه های مادربزرگ و ملک محمد و زمردقوشو و دغدغه های برد و باخت بازی های شیرین کودکی، مشغله دیگری در دنیا نباشد. دلم می خواهد آقا جمشیدمان اتوبوسی کرایه کند و خبر بدهد که فردا صبح راهی مشهد هستیم و مادرهایمان با عجله بشقاب و قاشق و برنج و اجاق پیک نیک را آماده کنند. چند تا پتو سربازی و بالش هم لای ملافه ای بپیچند و بدهند دست داداش ها و پسرخاله ها که داخل اتوبوس ببرند. آقاجمشیدمان داد بزند که لیوان یادتان نرود ها! من از لیوان های پلاستیکی آویزان از سقف اتوبوس چندشم می شود. همگی سوار شویم. دلم می خواهد، مرده ها زنده شوند و به ما بپیوندند. پدر و داداش کوچک مان، آقا جمشیدمان، خاله و دائی بزرگمان، عمه بزرگ و عمو جانمان، پدربزرگ و مادربزرگ هایمان، همه باشند. شاگرد شوفر با صدای بلند برای سلامتی آقای شوفر و مسافران عزیز مشهد صلوات بفرستد و ما تکرار کنیم. چند دقیقه ای نگذشته اورقیه آنایم با سرحالی و زنده دلی داد بزند و بگوید:« آقای شوفر این که نشد، ضبط - مبطی باز کن و بخواند. یک کمی دلمان باز شود. سفر که بدون ضبط – مبط نمی شود. من به خاطر خودم نمی گویم ها! خود شما حوصله تان سر می رود و خوابتان می گیرد و ... » آنگاه شاگرد شوفر صبط صوت را باز کند و صدایش را بلند کند و جوادترین ترانه ها داخل اتوبوس بپیچد. من و مهناز و مهرناز و پرینازو سولمازو...  ردیف آخر بنشینیم و از پنجرۀ اتوبوس بیرون را نگاه کنیم و سعی کنیم ، درختانی را که به سرعت از جلوی پنجره اتوبوس می گذرند بشماریم و از این گردش سریع درختان حالمان به هم بخورد و بگوئیم:« آقای شوفر نگهدار.» آقای شوفر اتوبوس را نگهدارد و غر بزند و بگوید:« مگر نگفتم از پنجره بیرون را نگاه نکنید؟ مگر نگفتم حالتان خراب می شود و قی می کنید وسط عروس بیابان نازنین من؟ حالا اگر داخل اتوبوس قی کنید خودتان باید بشوئید.» از اتوبوس پیاده شویم و یک کمی هوا بخوریم و به همدیگر قول دهیم که دیگر درختانِ گریزان از پنجره اتوبوس را تماشا نکنیم. از شهرها و روستاها و شمال بگذریم و به مشهد نزدیک شویم. نرسیده به دروازه شهر مشهد ، اورقیه آنایم بگوید:« بچه ها هر کسی بار اول وارد مشهد می شود، اگر به محض دیدن ضریح دعا بکند و حاجت بطلبد خدا دعایش را بی بروبرگرد قبول می کند.» و ما دعا کنیم که سال دیگر هم بدون تجدید و با نمره دلخواه مادر خانم مان قبول شویم. با حسرت به هم بگوئیم:« آه ! اگر این درسمان تمام شود. استخدام می شویم و هر ماه یک عالمه حقوق می گیریم و دستمان به جیب خودمان می رود و آقای خودمان می شویم وخوشبخت می شویم و الی آخر.»
دلم می خواهد باز کنم این تلویزیون لعنتی را و به جای مرگ و خون و وحشت، جوادترین ترانه ها را بشنوم. دلم می خواهد مثل دوران کودکی خبری از ابولا و ایدز و آلزهایمر و... و  سرانجام کرونا نباشد.

عکسم تو نگهدار که فردا اثرم نیست

داشتم کمدم را مرتب و تمیز می کردم که قوطی نامه ها و عکس های ارسالی از ایران ( که فامیل و دوست و آشنا برایم فرستاده بودند) به چشمم خورد. تمیزی و گردگیری را فراموش کرده و قوطی را باز کردم. عجب با حوصله و به ترتیب بسته بندی و مرتب کرده بودم.

 

منزل مبارک

تو از زندگی می گریختی، اما او سواره بود و تو پیاده. فوری به تو می رسید و سوارت می کرد و می برد. به کجا؟ به جاهائی که دوست نداشتی.
و تو التماس می کردی که نگهدارد تا پیاده شوی و من صدای التماس ات را می شنیدم. فقط من می شنیدم. چرا که ما دو همدرد بودیم. هر دو درد داشتیم.
ای که با پای پیاده می گریختی و اتوبوس ها و سواری ها را پشت سر می گذاشتی، تا زندگی به تو نرسد. بالاخره موفق شدی. این بار چنان سریع دویدی که زندگی به گرد پایت نرسید. ای گریخته و رها شده، منزل مبارک
* 

دیوانگی - سیمین بهبهانی

سیمین بهبهانی اشعار زیبا و متنوعی دارد. این شعرش را به حال و هوای خودم به زبان مادری ام، ترکی آذربایجانی ترجمه کردم.
*
یارب مرا یاری بده ، تا خوب آزارش دهم
هجرش دهم ، زجرش دهم ، خوارش کنم ، زارش کنم
از بوسه های آتشین ، وز خنده های دلنشین
صد شعله در جانش زنم ، صد فتنه در کارش کنم
در پیش چشمش ساغری ، گیرم ز دست دلبری
از رشک آزارش دهم ، ازغصه بیمارش کنم
بندی به پایش افکنم ، گویم خداوندش منم
چون بنده در سودای زر ، کالای بازارش کنم
گوید میفزا قهر خود ، گویم بکاهم مهر خود
گوید که کمتر کن جفا ، گویم که بسیارش کنم
هر شامگه در خانه ای ، چابکتر از پروانه ای
رقصم بر بیگانه ای ، وز خویش بیزارش کنم
چون بینم آن شیدای من ، فارغ شد از سودای من
منزل کنم در کوی او ، باشد که دیدارش کنم
گیسوی خود افشان کنم ، جادوی خود گریان کنم
با گونه گون سوگندها ، بار دگر یارش کنم
چون یار شد بار دگر ، کوشم به آزار دگر
تا این دل دیوانه را راضی ز آزارش کنم
*
ترجمه به ترکی آذربایجانی
یارب منه بیر یار وئر ، تا اونو یاخشی بئزدیریم
عزا جزا وئریم اونا ، خوار ائیلییم ، زار ائیلییم
اودلو اوپوجوکلرینه ن ، اوره که یاتان گولمه کینه ن
یوز آلاو ووروم جانینا ، یوز فیتنه ائیله ییم اونا
اونون گؤزونون اؤنونده ، بیر آیریسیندان مئی آلام
جیجیکده ن جانین اینجیده م ، خینوودان ناخوش لادام

آیاقلارینی باغلییام ، دییه م سنین آللاهینام
بنده کیمی قیزیل اوچون ، بازاردا ساتیشا قویام
دئیه کی ائتمه چوخ قهر ، دئیه م لوطفوم آزلادارم
دئیه آزجا ائیله جفا ، دئیه م کی چوخ چوخالدارام
هر گئجه بیر آیری ائوده ، که په نه کلردن ده یئیین
اوینویام اؤزگه یانیندا ، اؤزومده ن بئزار ائیله یه م
ائله کی گؤردوم او عاشیق ، سیلدی اوره گیندن منی
کوچه باشیندا اوتورام ، بلکی اونو رام ائیلیم
ساچیمی آچیق ساخلایام ، جادومودا آغلار قویام
جوره به جور آندلارنان ، گئنه اؤزومه یار ائیلیم
گئنه ده یار اولماخ همه ن ، بیرده اینجینمه ک باشلییام
بلکی بو دلی گؤنلومو ، بیرداها راضی ائیلییه م...
*