سوسَنبَر

سوسنبر( آنا دیلینده )  - از کتاب سیاه مشق های یک معلم - دفتر اول

هی او گونلر! نه گونلریدی! من ایدیم، کند ایدی و خانم زر ایدی. جن لردن قورخدوغوم گئجه دن سونرا، هردن بیر گلیب یانیمدا یاتاردی. چوخ چاغلاردا، اَری مشهدی قنبره یالان دئیردی. نه بیلیم من جن لردن قورخموشام، قارنیم آغریر، سویوخ ووروب آنام یانیندا دئییل. یازیق غریب دیر آللاها خوش گئتمز... هابئله.  منه ده تاپشیریردی کی هئچ سسیمی چیخارتمایام. منیم ده جانیما منت.کور آللاه دان نه ایسته ر؟ ایکی گؤز، بیری ایری بیری دوز. منجه مشهدی قنبر ده اونون یالانلارینی آنلامیشدی. یادیمدا بیر پئجه خانم زرله چوخ گولدوک. دئمه کی مشهدی قنبره منیم برک ناخوشلوغومو دئمیش. آدام دا بیزیم گولمک سسیمیزی ائشیتمیش.
سحرچاغی ائودن چیخاندا منی گؤروب سلام علیک دن سونرا دئدی:« خانم، نئجه سیز؟ انشالله توختادیز؟ دونن گئجه ایکیزینده سسیز گلیردی. بیلدیم کی آغریدان یاتا بیلمدیز. من هئچ بیلمیردیم سیزین قارین آغریز، خانم زره ده کئچر.» سونرا گولمسه یرک چکیب گئتدی.
خانم زر یانیمدا اولدوغو گئجه لر، زامانیمیز بیر – ایکی صفحه قرآن اوخوماغلا باشلیردی. سونرا دردلشیب، داغدان – باغدان، جادو – جنبل دن، یاشامین آغیرلیغیندان، دانیشیب، بایاتی لارلا، گئجه نی تماملاییب یاتاردیق. من بو آروادی چوخ سئویردیم. اوچ ایل درس اوخودوغونا گؤره، کتاب،ناغیل، نوحه، بایاتی و قاباغینا هرنه گلسئیدی اوخوردو. بیرگون آروادلارین زحمتلی و آجی اولدوغو یاشاملارین آنلادیب، دئدی:« گؤزومو آچاندان، آنامدان، بؤیوک آنامدان صاحابین دیر ایستر دؤوه ر ، ایستر سئور یا اَر آغاجی گول آغاجی اسیرگه مه وور آغاجی ائشیتمیشیک.»
دئدیم:« سن اؤزون کی بو سؤزلری هامیدان چوخ دئییرسن. »
دئدی:« ایسترسن نه دئییم؟ آیری بیر سؤز دئسم، دریمی اوزرلر. بیز یازیقلارین ایشی یانیب قاوریلماقدیر.»

دئدیم:« بیزیم بیر شاعریمیز وار دئییر

حدیث بی خردان است با زمانه بساز

زمانه با تو نسازد تو با زمانه ستیز »

دئدی:« هاهاها، قیدیخلا گولوم آی خانیم، نه دانیشیرسان؟ با زمانه ستیز!؟ بوردا چوخ دانیشیانین آغزینین اوستوندن بیرین ائله وورارلار کی اوتوز ایکی دیشی ده قارنیندا اوینار. اینانیرسان؟ اریم بیرین ووراندا گؤزلریم قارالیر. هله منی چوخ سئویر و آز وورار.»
دئدیم:« من بیر گون اره گئتسم، اونا بو اختیاری وئرمه رم. منه ال قاوزیانین الین بیچرم.»  

دئدی:« اؤلمه ز خدیجه، گؤره ر نوه نتیجه.»  

سونرا چای مئژمئیی سین الینه آلیب، قاوال کیمی چالاراق اوخوماغا باشلادی. منده چَپیک چالاراق ، اونونلا اوخودوم.

*

بوردان اوزاق مراغه 

تئلیم گلمیر دراغه

یار منی قوناق ائیله 

بیر ایستیکان عراقه  

* 

بؤرکی  واردیر باشیندا 

قارا خال وار قاشیندا

سئودیم اون دؤرد یاشیندا

سپپاهینی چشمه باشیندا 

*

بوردان اوزاق ماکی دی

قیز تئلین یاناکی دی

سندن آیری یاشاماق

گؤر منه نه آجی دی 

*

بوردان اوزاق ماکی دی

قیز تئل لرین ساری دی

سنی بو کنده سالان

تانری منه یاریدی

*

بیردان اوزاق قاراباق 

قاراکیلسه یوخ ، قاراباغ

منیم سپاهی یاریم

هامیدان قارا قاباق

*

یاریما عئشقیم داشیر

داغدان داغلارا آشیر

منیم نازلی دیلبریم  

گاه کوسور ، گاه باریشیر

*

بوردان اوزاق اردبیل 

گؤزل اوزلو، شیرین دیل

سندن اؤتور اؤلوره م  

سئوگیمین قدرینی بیل 

*

سئودیم سپاهی اوغلان

آلاگؤزلی بیر جئیران

آنام منی وئرمه دی

اؤلدوم سئفیل سرگردان

*

سنی الله هین سنی تاری

اینجیتمه بو گلن گؤزل یاری

بالا نانانی نای نانانای نای

آی گولوم نای نای نانانای نای 

*
بیر گئجه اوتورموشدوق گئنه اویان – بویاندان دانیشیردیق. دئدیم بو سحر ائودن چیخاندا، سوسنبری، قاپیلارینین قاباغیندا گؤردوم. جهر ایریردی. کاساسی دا یانیدایدی. بادام – گیردکان یئیرک، ایشین گؤروردو.نه گؤزل قیزدی. انییک،- کیرشانی اؤزوندن دی. دیشلر آق مرجان کیمی. بوی- بوخونون آللاه سئچیب وئریب. بیزلر کیمی آی یاغلی یئمییم، وای ورزش ائیلییم، وای شیرنی دن اوزاق دوروم، کؤکه لرم دئمیر. ماشالله چالیم تاختایا. حیف اولا، گؤزلری یومولودو. بیلیرم آللاه وئرسئیدی گؤزل گؤزلر وئریردی.»
دئدی:« آللاه وئرمیشدی. قول لاری آلدیلار. مشهدی پرهیزین اوچ آروادی وار. ایلک آروادین اوشاغی اولمادی. یازیغین اوستونه گونو گتیردی. ایکینجی آروادین دا اوشاغی اولمادی. او یازیغین دا اوستونه گونو گتیردی. اوچونجو اروادین دا اوشاغی اولمادی. دئدیلر اولمویا سنین اوشاغین اولمور. بیر دوحتوره گئت. سوندا شهره گئتدی دحتورداوا – درمان وئردی. کیشی توختادی. من ده اوره ییمده دئدیم هله اویانارسان دا ! اوندان سونرا، اوچ آرواد، اوچ جوجه ماشینی کیمی ایلده بیرین دوغورلار. بئله کی گئدیر بیر نئچه ایله، بو کند مشهدی پرهیزین اوشاخ – موشاغینان دولاجاق. اوندا گرک بو کندین آدین دییشیب « پرهیزآباد» قویاق.
سوسنبر، ایلک آروادین، ایلک اوشاغیدی. بو کندین دبینه گؤره، هر ائوه گلن قوناق اتاغا گیرمدن قاباق قیرخلی اوشاغی ایکی ال اوستونده قاپینین اوستونده توتارلار قوناق اوشاغین آلتیندان گئچر. دئییرلر بئله سینه اوشاغا، جادو – جنبل اثر ائیله مز. هله قیرخ گونه جاق تزه دوغموش آروادلار بیر – بیرلرینین گؤروشونه گئتمزلر.  گونلرین بیر گونونده بو قیرخلی اوشاق، چوخ آغلیر. ائو ماماسی و اوشاغین بؤیوک آنالاری دئییرلر گتیرین اوزرلیک یاندیراق. هلبت بو اوشاغی نظرلییبلر. پیله ته نی یاندیریب اوزرلیی اوستونه آتیب، اوزرلیک توسکولندیکده، اوشاغین اوزون اؤرتوب پیله ته یه توتورلار. توسکو اوشاغا دیدیکجه، یازیغین چیغیرتی سی گؤیه گئدیر. اوشاق چیغیریر، باغیریر، سونرا سس دن دوشور. دئییرلر بس اوزرلیک فایدا ائلییب. اما اوزون اؤرتویون آچدیقدا، گؤرورلر کی توسکونون ایستی سی بالاجا بالانین یوموشاق اوزون -  گؤزون، یاندیریب – یاخیب. تله سیب، سپاهینی چاغیریبلار. سپاهی اوشاغین اوزونه بیر آز یاغ ووروب، دئییب تئز اولون بونو شهره گؤتورون. اوزو یامان یانیب. بو یانیقلی گؤرونتونو گؤرن آغلیردی. مشهدی پرهیز شکر ائلیردی کی اوشاق اؤلمویوب. نه باشیوی آغریدیم. اوشاغی شهره گؤتوردولر. لطیف اوزو چوخ معالجه دن ، داوا – درماندان سونرا. توختادی. نه یازیق، گؤزلری یومولو قالدی. ایندی سن هر گون بو قیزی ساباحدان - آخشاما قاپی قاباغیندا اوتوردوغونو گؤرورسن. هله گؤر نئجه اورک یئییب دیرکی قورخمادان بایاتی دا اوخویور. بیر گون آناسی ایسته دی آغزینا بیبار دولدورا، قیز بله اوخودو:

آغزیما بیبار باسما 

دیل دوداغیمی یاخما

بیر یول یاندیردین منی

آنا بیرداها یاخما

*
بیر گون آتاسی مشهده گئدیردی. ائو – اوشاقین هره سی بیر شئی سؤوقت ایسته دی. سوسنبره سوروشاندا بئله اوخودو

آلا گؤز گتیر منه 

شیرین سؤز گتیر منه  
سووقه ت نه ییمه لازیم  

ایکی گؤز گه تیر منه 

*
اوگون هرگونکی کیمی سوسنبرین قاپیسینین قاباغیندان کئچیردیم. هرزامانکی کیمی قاپی قاباغیندا، بیر آللی – گوللو کلیمین اوسته اوتوروب، بادام – گیردکان کاساسی یانیندا، جَهر اییریب بئله سی اوخوردو:

اوزه رلیک سن هاواسان ؟

مین بیر درده داواسان ؟
نئجه قیدین گؤزومون

ایشیغینی آلاسان

*

اوزه رلیک دانا دانا 
اود اوسته هاوالانا  

چولدن ییغیلمیشدی کی

سوسنبر گؤزون آلا
*
سوسَنبَر - فارسی