یوخو گؤردوم

 متن فارسی در رادیو زمانه

یوخو گؤردوم ( متن ترکی خواب دیدم )
اسفندآینین ییرمی دوققوزویدو. جان یولداشیمنان بیرلیکده اوتوروب، یئیین – یئیین بایرام خط لریمیزی یازیردوخ. معلیمیمیز بایرام تعطیلی اوچون بیرجه عالم خط دئمیشدی. بیز ایکیمیز قرار قویموشدوخ کی خط لریمیزی ایل تحویلیندن قاباق یازیب قورتاراخ، سیزده بدر گونونه جاخ راحات اولوب گؤروشه گئدیب و بایرامین دادینی چیخارداخ.
اورقیه آنام، قره رنگده اولان خیاطی چرخینین قاباغیندا اوتوروب، چرخینی فیرلادیب و منیم گولو واه - واهی چادرامین دؤرد بیر یانین چرخلیردی. یاری یوخو، یاری اویاق حالدا اونا باخیب و پیچیلدیاراق جان یولداشیما دئدیم:« آی قیز اورقیه آنام چوخداندی اؤلوب کی هئچ، هله سومویکلری ده چورویوب. گؤره سن بونون بوردا نه ایشی وار؟ هله اوز- گؤزونه باخ، هئچ قیریشمییب، قوجالمییب!»
جان یولداشیم دئدی:« قیز سن نه تورکه سَیاخ سان. چوخدان اؤلدوغو بللی دی دا. بیز یوخو گؤروروخ.»
دئدیم:« عجب! بس اوناگؤره چرخ خیاطی سی برقی اولمویوب!»
اورقیه آنام باشینی قوزاییب گولرک دئدی:« منیم بالام، جان یولداشین دوز دئییر. دانیشماغا دم وئرینجه، تئز اول خط لریوی یاز. منده چادراوی قورتاریرام. اؤرت باشیوا، گئت بایرام گؤروشلرینه.»
سونرا گؤزومو آچیب- یومونجا، ساباح اولدو و جان یولداشیمنان بیرلیکده، گولو واه -  واهی چادرالاریمیزی باشیمیزا اؤرتدوک. وای نئجه ده گؤیچک بیر چادرایدی! آق بیر چادرا، قیرمیزی گوللری و یاشیل یاپراقلاری ایشیم – ایشیم ایشیلدیردی.
اورقیه آنام هر زامانکی کیمی بیزه دعا ائلییب دئدی:« ماشالله. آللاه نظرلردن قوروسون.»
ائودن ائشیه چیخدیوخ. هله نئچه آددیم یول گئتمه میشدیک، کی مهناز لا اوز به اوز گلدیک. اونون چادراسی چوخ نازیک وگؤیچک ایدی. چوخلو گلین فاتاسینا بنزیردی تا چادرا. نئچه قدم یئریمه میشدیک کی اوزاقدان پلیس لر تاپیلدیلار. بیر توت ها توت دوشدو کی گل گؤره سن. مهناز دئدی:« تئز اولون یا چادرالاریزی آچین یادا قاچین ائویزه.»
دئدیم:« نیه مثلا؟ بیز نئینه میشیک کی ائوه قاچاق؟»
مهناز جوابیمدا دئدی:« قیز چادرا قاداغان دی، قاداغان، گؤرسه لر توتوپ شاللاق ویرارلار.»
گئنه تعجّب نن سوروشدوم:« آخی نیه مثلا؟ چادرادی دا؟»
دئدی:« زهر مار نیه مثلا، درد نیه مثلا، نیه به سنین ایکی قیرانلیغین گئج دوشورقیز؟ هلبت ایشلری موشکوله دوشوب آروادلارین دوواریندان آلچاق دووار تاپابیلمییبلاردا!»
هله سؤزو آغزیندا قورتولمامیشدی کی بیر دسته جاوان لارنان کی شعار وئره – وئره گلیردیلر، اوز به اوز گلدیک:« بو آزاد مملکت ده آقا عبا حرامدی، خانم چادرا حرامدی، فلانی دن قالاندی»
هله هویوخوب آغزیم آچیق قالیب دئدیم:« وای ده ده م وای ننم، بونلارین شعارلاری دا بیر – بیرینه بنزیر.»
بیر نئچه دیقه دن سونرا، مامورلارآتلی قاریشقا کیمین تاپیلدیلار. مهناز ایله جان یولداشیم آرادان قاچدیلار، من ایسه آغزیم آچیق، مامورلارین گیرینه دوشدوم. مامورلارین ایکی سی کیشی، ایکی سی ده آروادیدی. آروادلارین بیرینین بویو اوجا، اوبیرسی ایسه قیسسا بویودو. قورخا – قورخا سوروشدوم:« نه اولوبدور؟»
اوجابوی آرواد دئدی:«هله سیرتیخ – سیرتیخ سوروشوردا!»
قیسسا بوی آرواد دئدی:« دئمه لی بیلمیرسن نه اولوب؟ بو ندی باشیندا؟»
قورخولو حالیمنان دئدیم:« چادرادی دا!»
اوجا بوی آرواد دئدی:« هله اوتانمیر دانیشیردا! ایندی اللی شاللاخ یئییب هوشون باشیوا گلندن سورا باشادوشرسن.»
آغلییب یالواراراق دئدیم:« نیه شاللاخ ویریسیز؟ واللاه من هئچ بیر ایش گؤرمه میشم گوناهیم یوخ!»
قیسسا بوی آرواد دئدی:« بوندان یئکه گوناه؟ آخماخ! آنلاماز، مین اوچ یوز قدیمنن قالما دیل قانماز! چادرا اؤرتوب ائشیه چیخمیسان کی مملکتین آبرین آپاراسان؟»
یالواراراق دئدیم:« بو بیر پارچادی، یعنی پالتاردی، آروادلارین سنّتی پالتاری دی. باخین نه گؤزل گوللری وار؟ بونون بی آبیرچی لیق لا هئچ ایشی یوخ. باغیشلایین دا نولور.»
ایکی مامور بیردن چیغیردیلار:« اؤلوم اولسون چادرالییا.»
هویوخوب دئدیم:« آخی بو نه دئمک؟ نه واخدان چادرا قاداغان اولوب؟ »
اوجا بوی آرواد دئدی:« سیمی تنه باخ، گئنه ده دانیشیر.»
ایسته دیم دانیشام، یالوارام، آغلییام، بلکی منی بوراخالارکی قیسسا بوی آرواد، بارماغینی دوداغینا قویوب، سسیمی کسمه یه امیر وئردی. سونرا منی پلیس ماشینینا میندیریب، شهرین مئیدانینا آپاردیلار. منن سورا، بیر نئچه آروادی دا توتموشدولار. اوجا بوی آرواد جیبیندن بیر کاغاذ چیخارتدی، بیر شئی لر اوخودو. سونرا قیسسا بوی آروادنان یانینداکیلار بیز نئچه آروادی آغاجا باغلادیلار. قیسسا بوی آرواد بیر یوغون شاللاق گتیردی. بیر دور الینه دولویاندان سونرا، شاللاقی هاوادا اوینادیب و هاوانین ذره لرینی یئرایله گؤی آراسیندا اوینادیب، نه کی قوجو واریدی، آجیماسیزجا کوره ییمین اورتاسینا چیرپدی. بوتون سوموهلریمین قیریلما سسیندن یوخودان داشلاندیم. یئریمدن آتلییب، چیراغی یاندیردیم. هئچ بیر خبر یوخویدو. وای آللاها شوکور! گؤردوکلریمین هامیسی یوخویموش. دؤوره مده کیمسه یوخویدو. من ایدیم، اتاقیدی، سس سیزلیک و بیر سوال گله جکده کیلردن. 

 

به بهانۀ شاهنامه و حکیم فردوسی

 به نام خداوندِ جان و خرد

کزاین برتر اندیشه برنگذرد
بیست و پنجم اردیبهشت است و روز پاسداشت زبان فارسی و حکیم فردوسی طوسی که شاهنامه را سرود و تقدیم سلطان محمود غزنوی کرد. می گویند سلطان، پس از اتمام شاهنامه به وعده اش عمل نکرد و مبلغ ناچیزی به او فرستاد. فردوسی به حمام رفت و پس از شستشو، ارمغان شاه را به دلّاکِ حمام داد و موجب خشم شاه شد. سلطان پس از مدتی شاه پشیمان گشته و مبلغ وعده داده را به فردوسی فرستاد. هدیۀ شاه زمانی رسید که جنازه شاعر را برای دفن می بردند. گویا که فردوسی این مصراع معروفش را زمزمه می کند:« نوش داروئی و بعد از مرگ سهراب آمدی» طفلک شاعری که سی سال زحمت کشید و واعظِ شهر اجازه دفنش را در آرامگاه مسلمین نداد و در باغ خودش دفن شد. لازم است یادی کنیم از « حسین لرزاده» و « هوشنگ سیحون» طراحان آرامگاه فردوسی.
نمونۀ اشعار او را در کتابهای درسی، همچون جنگ رستم با اکوان دیو، سیاوش، سهراب، زال و سام و گردآفرید، بنابر تکلیف، ازبر کردم.  شاهنامه ای که همراه دیوان حافظ و قرآن و مفاتیح و رساله در گوشه ای از طاقچه ایستاده و جلوه نمایی می کرد. مشغله وتلاش زیاد بود و فرصت مطالعه کم. به غربتستان که کوچ کردیم، روش زندگی هم تغییر کرد. تنهایی، غربت، دور از خانه و دیار و نزدیکان و همکاران. راستی که ما دور از دیاران، چه روزگاری پشت سرگذاشتیم.
تعدادی کتاب با خود آورده بودم که شاهنامه نیز بین آنها بود و بهترین فرصت برای مطالعه اش. زال و سام و سیمرغ و رستم و سهراب و سیاوش و الی آخر. تازه فهمیدم که بیشتر فیلمهای سینمائی، به اقتباس از این کتاب غنی ساخته شده اند. پادشاهی پدر و پسر را که سالهاست همدیگر را ندیده اند روبروی هم قرار می دهد تا یکی دیگری را بکشد.( رستم و سهراب ) سپاوشی که قربانی هوی و هوس نامادری می شود و به تحریک او خونش به ناحق ریخته می شود. مظلومیت سیاوش، سیمرغ، دیو و داستانهای دیگر. با خواندن این کتاب که پس از شروع بی وقفه خواندمش، همراه با رستم، در سوگ سهراب ، در مظلومیت سیاوش ،... گریستم. کتابی روان و خواندنی با افسانه ها و مطالب بسیار جالب و آموزنده ، اشعار روان و خواندنی که ارزش چندین بار خواندن را دارد.
به نام نکو گر بمیرم رواست
مرا نام باید که تن، مرگ راست

دلم خوش نیست، غمگینم

 دلم خوش نیست، غمگینم
پدرم که رفت، یاریم یتیم قادالدیم. پس از سپری شدن یک دهه، مادر نیز رفت و جیلخا یتیم قالدیم. پس از چندماهی که از رفتنش می گذرد، هنوز دلم آرام نگرفته. گوئی که همین دیروز، خبر رفتنش را داده اند. دلم می خواهد شیون کنم و فریاد بکشم و یک دلِ سیر بگریم، تا این صاحب مرده آرام شوند. عزیزانم دلداریم می دهند:« برو خدا را شکر کن که هشتاد و چند سال با سلامتی عمر کرد. محتاج رختخواب و بیمارستان نشد. بیمار شد و در اثر کهولت درگذشت. ناشکری نکن که خدا را خوش نمی آید.» آنچه که می گویند می پذیرم. اما مادر است دیگر. مادر پیر و فرسوده هم باشد مادر است و بس.

هفتۀ گذشته بود

 هفتۀ گذشته بود

هفتۀ گذشته بود و روز معلّم و من همچنان دلتنگ. دلتنگ صدای مادر. مادری که صبحِ روزِ معلّم، اوّلین نفری بود که زنگ می زد و این روز را به من تبریک می گفت. روزِ معلمِ امسال، نشستم و چشم به تلفن دوختم. « زنگ بزن دیگر! زنگ بزن لعنتی، می خواهم صدای مادرم را بشنوم.زنگ بزن، دِ یالله.»
داشتم با خودم، با دلم، با روح و روان غمزده ام کلنجار می رفتم، که زنگ به صدا درآمد. امّا نه زنگِ تلفن، بلکه زنگ درِ خانه. از جای بلند شده و با بی حوصلگی در را باز کردم. پشتِ در چشم و دلم با دیدنِ نوه ام روشن شد. دستانِ کوچکِ پر گلش را به طرفم دراز کرده و داشت روز معلم را تبریک می گفت. دلم باز شد، چه باز شدنی. دسته گل را از دستش گرفته و دو طرف گونۀ کوچک و خوشگلش را بوسیدم. گوئی دنیا را به من هدیه داد. مادرش پشت سرش ایستاده بود و یادش می داد چگونه مرا بغل کند و تبریک بگوید. خوشا به حال چنین مادرانی و خوشا به حال مادربزرگانی که چنین عروس ها و نوه هایی دارند.
*
بالام بالام بال دادیر
بالام آدام آلدادیر
شیرینی بال دان شیرین
آجی سی دا بئله بال دادیر
*